CẢM NHẬN THƠ: VŨ LẬP

Trong lịch sử văn đàn Việt Nam hể nói đến quê hương thì người ta nhớ ngay đến Giang Nam, thi sĩ có bài thơ để đời:

Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường 

Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ 

Ai bảo chăn trâu là khổ  

Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao

Hoặc nhắc đến thi sĩ Hoàng Cầm thì người đọc không thể nào quên bài thơ Lá Diêu Bông, mặc dầu đây chỉ là ý nghĩa hư cấu của một tứ thơ qua mối tình thơ ngây của cậu bé 8 tuổi tác giả từ tỉnh ở trọ học về thăm nhà, đã gặp người con gái mười sáu tuổi tên là Vinh- yêu kiều trong chiếc váy bước vào quán hàng xén của mẹ đã đem lòng yêu mến, thơ rằng:

Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng 

Chị thẩn thơ đi tìm
Đồng chiều,
Cuống rạ.
Chị bảo: Đứa nào tìm được Lá Diêu Bông
Từ nay ta gọi là chồng.
Hai ngày em đi tìm thấy lá
Chị chau mày:
Đâu phải Lá Diêu Bông.

Thậm chí có nhà thơ chỉ có 2 câu im ỉm trong hằng trăm bài song bạn đọc vẫn nhớ mãi không quên, đó là câu "bàn tay ta làm nên tất cả / có sức người sỏi đá cũng thành cơm" của Hoàng Trung Thông ...

Trong lãnh vực điện ảnh thì khán giả lại nhớ tên nhân vật ví dụ như Hai Lúa nổi tiếng trong phim Vùng gió xoáy do NSND Lý Huỳnh thủ vai với tình chất ngang tàng lãng mạn đến dễ thương của người nông dân nam bộ, nhân vật Oshin với tên gọi Shin Tanimura, một cô bé sinh ra trong một gia đình nhà nông nghèo khó ở tỉnh Yamagata Nhật Bản. Shin xinh xắn, chăm chỉ và hiền lành do nữ diễn viên Kobayashi Ayako thể hiện ... cũng đã để lại dấu ấn trong lòng người hâm mộ cho mãi tới tận bây giờ, như một đặc ân của khán giả dành cho họ vậy.

Thời gian gần đây ta thường bắt gặp cụm từ bỗng dưng muốn chết; bỗng dưng muốn cưới, bỗng dưng muốn ... một cái gì đó, nhưng có mấy ai nhớ rằng đó là tựa đề bộ phim Bỗng Dưng Muốn Khóc của đạo diễn Vũ Ngọc Đãng được khởi quay tại Thành phố Hồ Chí Minh do 2 diễn viên Tăng Thanh Hà và Lương Mạnh Hải thủ hai vai chính, một lần nữa  khẳng định giá trị nghệ thuật đích thực của tác phẩm văn học đúng nghĩa, bên cạnh hàng trăm, hàng ngàn tác giả, tác phẩm khác bị quên lãng theo lớp bụi thời gian.

Viết đến đây thì tôi cũng "bỗng dưng" tôi nhớ bài thơ BỖNG DƯNG của anh Vũ Lập - một Việt Kiều Đức, là một người bạn quen nhau trên blog, một thế giới ảo nhưng lại thật, thật đến từng câu thơ "mười mấy giờ liền với khúc nhạc răng" là anh đang nói về cái lạnh cứa da, cắt thịt của nước CHLB Đức, anh đang "đánh bù cạp" lập bập đấy, anh đang lẫy bẫy "nhạc răng gõ nhịp đàn môi / trời tây bán lẻ chợ đời mưu sinh". Cuộc cuộc mưu sinh nghiệt ngã đã xô dạt nhà thơ về đấy, nơi mà thi thoảng nhà thơ lại:

Bỗng dưng lại nhớ người xa

Ùa về cái miệng cười hoa năm nào

Một mình với bóng chênh chao

Bỗng dưng rớt xuống lối vào nhân sinh

Lửng lơ mây bạc vô tình

Sóng xô xô mãi tan tành hoàng hôn

Bỗng dưng bão nổi tuyết tuôn

Lá vàng ai thả cái buồn vào sông

Xe hoa người ấy theo chồng

Xứ người băng giá ai hong lối về

Anh nhớ nhất là "cái miệng cười hoa năm nào" cái năm mà hai người còn yêu nhau đấy, cái năm mà "xe hoa người ấy theo chồng",  cái năm đã để lại cho anh bao nhiêu đau khổ bởi" ngày mai trong đám xuân xanh ấy / có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi ". Nếu cuộc đời ví như một biển lớn thì cuộc mưu sinh của con người là những chiếc thuyền bé nhỏ mong manh, chòng chành sóng nước, sẵn sàng chấp nhận những rủi ro, bất hạnh "một mình với bóng chênh chao / bỗng dưng rớt xuống lối vào nhân sinh /lửng lơ mây bạc vô tình / sóng xô xô mãi tan tành hoàng hôn". Và, cuộc mưu sinh ấy lại đưa đẩy anh về một nước bạn ngút ngái bên kia đại dương với trách nhiệm và vốn gắn bó chặt chẽ với bổn phận là cha, làm chồng "một đời dầm tuyết dãi sương / nuôi con thành đạt ở phương trắng trời". Anh chọn vùng băng tuyết hay vùng băng tuyết chọn anh để cho chúng ta có được những câu thơ, bài thơ "lạnh căm" như thế nầy:

Bỗng dưng bão nổi tuyết tuôn
Lá vàng ai thả cái buồn vào sông
Xe hoa người ấy theo chồng
Xứ người băng giá ai hong lối về

Và, trong cả tập thơ là tuyết, có hơn 30 lần thi sĩ nói về tuyết . Tuyết trong thơ anh là sợi chỉ hồng xuyết suốt, dắt đưa người đọc đến nhiều khoảng lặng, lạnh như một mặc đời muôn đời "cả đời tuyết phủ sương bào / cho con khôn lớn để cao bằng người", bằng những phiên chợ bán buôn trả chát nhưng không có lọc lừa "chợ trời sương tuyết đầm vai / nhạc răng đợi khách mấy ai bạn cùng". Chính trong sự chênh chao đơn độc ấy nhà thơ đã tự an ủi mình bằng "người ơi, người đẹp vừa thôi / để ai khỏi đứng giữa trời tuyết bay". Đến đây thì hẳn bạn đọc đã thấy "tuyết trắng sân / tuyết trắng trời đông lạnh / tuyết đậu cành cây / long lanh hạt ngọc" ...

Về lý thuyết thì tuyết, tuyết rơi hay mưa tuyết là một hiện tượng thiên nhiên, giống như mưa nhưng là mưa của những tinh thể đá nhỏ. Tuyết thường xuất hiện ở các vùng ôn đới, trong các đám mây với nhiệt độ dưới -10 °C, các phân tử nước tụ hợp lại và hình thành tinh thể đá nhỏ, kích thước ban đầu khoảng 0,1 mm. Các tinh thể này dần tăng trọng lượng và rơi xuống dưới. Sự lắng đọng của hơi nước cũng góp phần vào quá trình hình thành tinh thể tuyết, với dạng tiêu biểu là kiểu hình lục giác. Phải chăng tuyết sinh ra từ nước, tuyết hình thành từ nhiệt độ dưới âm nên tuyết đã ban tặng cho đời những sắc màu rực rỡ, bù lại sự căm lạnh, buốt băng của mình chăng:

Bông tuyết dập dìu rủ nhau bay

Long lanh hạt ngọc đậu trên cành

Thông xanh lấp lánh trong huyền ảo

Rực rỡ sắc màu bao đắm say

Mà càng đi xa, càng đơn thương độc mã nơi xứ người thì tuyết đôi trở thành người bạn thân thiết của nhà thơ "thơ hay nảy nhạc để đời tơ vương / dẫu rằng đời lắm tuyết sương / thắm tình bằng hữu rộng đường tương lai". Tuy khó khăn là vậy, vất vả là thế nhưng nhà thơ của chúng ta luôn hướng về tương lai bởi ở đó có:

Mấy độ xuân về mấy độ thương

Phương anh khô lạnh tuyết giăng hàng

Cho gửi đào mai vài bông tuyết 

Tình xuân thao thiết tới phương em

Theo đánh giá của nhà thơ Trần Đăng Khoa thì hiện nay thơ không vần trước đây xuất hiện dè dặt, bây giờ ra đời ào ạt và trở thành tiếng nói chủ đạo. Có nhà thơ còn quan niệm thơ hay phải là thơ không thể hiểu được. Càng bí hiểm càng tốt. Không ít bài thơ cứ như những câu đố không có lời giải. Hỏi, tác giả cũng không biết gì hơn. Ông bảo, nếu ông biết bài thơ nói gì thì ông đã nói toẹt ra rồi, còn làm thơ làm gì nữa. Ngược lại, có nhà thơ lại tìm đến sự giản dị, khai thác những số phận riêng của mỗi con người.

Nhà thơ Vũ Lập không phải là trường hợp ngoại lệ nhưng thơ anh dịu dàng hơn, lặng lẽ hơn có những bài thơ phảng phất như một mẫu truyện ngắn" sang mùa vàng nắng tháng tư / dập dìu bông tuyết chần chừ đâu đây" hay trong một bài thơ khác ta thấy anh một lời tự sự đằm đã, thân thương đến dịu kỳ:

Trăng tròn chẳng thấy người đâu

Sầu chất thành núi vác sầu lệch vai

Người về vui vẻ cùng ai

Để người xứ tuyết ngày dài trắng đêm

Người đi gặt mấy êm đềm ...

Bài thơ như thể triển khai thành một câu chuyện kể của đôi lứa yêu nhau từ cấu tứ rất ấn tượng đến ngôn từ gần gũi nhưng bay bổng  lung linh như từ "êm đềm", đến đây ta bỗng dưng nhớ lại một cặp từ khác trong bài KHIÊU VŨ CÙNG EM đó là "rộn rịp" xoáy quanh hình ảnh đung đưa lư lắc của những vũ công trên vũ trường:

Ta cứ vui mặc đất trời nghiêng ngả

Mai lại về vất vả với đời thường
Ta cứ say cả đêm nay cho thỏa

Vũ điệu nào cũng rộn rịp yêu thương

Đây là tập thơ thứ 6 trong có thể nói là đời thơ của Vũ Lập, đau đáu một chặng đường mưu sinh như một món nợ khó đòi, đời nầy, kiếp nầy đều phải trả dù có lưu lạc phương  trời góc bể nào phải vậy, cũng vậy và, với anh dầu có đi đâu về đâu chăng nữa thì trong anh vẫn mang nặng hình ảnh quê hương dịu dàng và thắm thiết được chắt ra từ tâm hồn lãng mạn, từ tâm khảm xoáy xuyết thương yêu. Anh, nhà thơ xa xứ của quê hương

Việt Nam đất nước tôi

Câu ca dao trĩu nặng cánh cò

Hạt thóc vàng đẫm mưa dầm nắng lửa

Thấm mồ hôi đậm lời quan họ ...

Kính chúc nhà thơ mãi mãi yên vui và hạnh phúc vốn bên anh, gần anh, một nhà thơ vô cùng quý mến của bạn đọc hải ngoại lẫn trong nước. Xin mượn khổ thơ sau đây của anh để thay lời kết bài cảm nhận nầy:

Nắng non tìm gặp tháng giêng

Mắt ai lúng liếng ngả nghiêng mái đình

Ai ngồi đan áo một mình

Mong cho cái rét vô tình bay sang

Trân trọng cảm ơn!

Sài Gòn, 31.05.2013

Bình Địa Mộc